Στο βραχώδη λόφο του Σταυρωμένου Ανατολής ιδρύθηκε τη μινωική εποχή ένα σημαντικό Ιερό Κορυφής. Η εκπληκτική του θέση επιτρέπει τον εποπτικό έλεγχο τόσο βόρεια στο Κρητικό πέλαγος όσο και νότια στο Λιβυκό, ενώ στο άμεσο περιβάλλον του βρίσκεται και το μινωικό κτήριο στον Γαϊδουροφά. Όπως φανερώνουν τα διάφορα αναθήματα που βρέθηκαν στο χώρο, η λατρεία στη θέση αυτή συνεχίστηκε ως τους ρωμαϊκούς χρόνους.

Το μινωικό κτήριο στον Γαϊδουροφά Ανατολής εντοπίστηκε ήδη το 1898 από τον Arthur Evans, όταν επισκέφτηκε την περιοχή. Οι πρόσφατες ανασκαφικές έρευνες έφεραν στο φως ένα καλά διατηρημένο και εντυπωσιακό κτήριο που χρονολογείται στην Υστερομινωική περίοδο I (1600-1450 π.Χ.).

Ο οικισμός της Βασιλικής είναι από τους παλαιότερους με πολεοδομική οργάνωση. Χρονολογείται στην Πρωτομινωική II περίοδο (2600-2300 π.Χ.). Αναπτύσσεται στις πλαγιές και την κορυφή χαμηλού λόφου μέσα στην εύφορη πεδιάδα του Ισθμού της Ιεράπετρας, θέση στην οποία οφείλει την ακμή του.

Ο οικισμός στη Φούρνου Κορυφή ιδρύθηκε και καταστράφηκε από φωτιά στην Πρωτομινωική II περίοδο (2600-2300 π.Χ.). Αποτελείται συνολικά από ενενήντα χώρους μικρού μεγέθους που είναι διευθετημένοι σε πυκνή κυψελοειδή διάταξη.

Η ζωή στη ρωμαϊκή έπαυλη στο Μακρύ Γιαλό διήρκεσε περίπου 3 αιώνες από τον 1° αι. π.Χ. έως και τον 3° μ.Χ. Η μακραίωνη κατοίκησή της τεκμηριώνει τη σπουδαιότητά της αλλά και τον πλούτο της περιοχής τόσο στον ανροτικό τομέα όσο και τον ναυτικό.