Τα Γουρνιά - με άννωστη την αρχαία ονομασία - είναι το χαρακτηριστικότερο ανασκαμμένο παράδειγμα ενός μεσαίου μεγέθους οικισμού της εποχής της μινωικής ακμής (Υστερομινωική περίοδος: 1700-1450 π.Χ.).

Ο οικισμός στον Αζοριά αποτελεί σημαντικό αστικό κέντρο της Κρήτης την αρχαϊκή περίοδο (7ος - 5^ αι. π.Χ.). Κτισμένος πάνω σε ευδιάκριτο λόφο που δεσπόζει στον κόλπο του Μεραμβέλλου κατέχει θέση με στρατηγική σημασία ανάμεσα στον Ισθμό της Ιεράπετρας και στα βουνά της δυτικής Σητείας.

Η Ελιά του Αζοριά βρίσκεται 1 χιλιόμετρο νότια του χωριού Καβούσι και πολύ κοντά στον ομώνυμο αρχαιολογικό χώρο. Η ελιά αυτή, αποτελεί ένα φυσικό μνημείο και είναι η αρχαιότερη ελιά στον κόσμο. Μάλιστα, είναι μπολιασμένη σε άγριο υποκείμενο, αποτελώντας το αρχαιότερο δείγμα μπολιάσματος στον κόσμο.

Η Ιεράπετρα υπήρξε κατά την αρχαιότητα μια από τις σημαντικότερες πόλεις της Κρήτης. Εφερε αρχικά το όνομα Κύρβα, έπειτα Πύτνα, Κάμιρος και κατόπιν Ιεράπυτνα. Ο μύθος θέλει τους ημίθεους Τελχίνες που ήρθαν στην Κρήτη μαζί με τη Ρέα τη μητέρα των θεών, να ιδρύουν την πόλη.