Καπετανοχώρι και κεφαλοχώρι έδρα του τέως Δήμου Μουρνιών μαζί με τα χωριά Γδόχια, Κάτω και Πάνω Σύμη, Μύθους, Μύρτος, Ρίζα τους συνοικισμούς Καρύδι και Μινό. Όμορφο, ιστορικό, γραφικό και παραδοσιακό χωριό, με την παλιά βρύση, στενά δρομάκια που διακλαδίζονται στον κεντρικό δρόμο του χωριού. Πήρε το όνομα του μάλλον από το δένδρο Μουριά αν και δεν αφθονεί στην περιοχή.
Ο σημερινός οικισμός των Μουρνιών ίσως δεν προδίδει την παλιά του αίγλη όμως όλα τα χρόνια των εξεγέρσεων εναντίων των Τούρκων υπήρξε σπουδαίο επαναστατικό και διοικητικό κέντρο της Ανατολικής Επαρχίας Βιάννου όπου υπήγετο μέχρι το 1929.
Στο Τοπικό Διαμέρισμα των Μουρνιών του Δήμου Ιεραπέτρας ανήκει διοικητικά ο εγκαταλειμμένος σήμερα οικισμός της Πάνω Σύμης, βορειοδυτικά του χωριού σε υψόμετρο 900Μ, στα σύνορα με τον Νομό Ηρακλείου. Η μεγαλύτερη κώμη, θερινή έδρα του Δήμου Μουρνιών αριθμούσε 527 κατοίκους το 1583. Θέση οχυρή, τοπίο υπέροχο.
Τα παλιά αρχοντικά, τα γραφικά εκκλησάκια, τα καφενεία με τους φιλικούς και φιλόξενους κατοίκους και τους σε επισκέπτες, δημιουργούν ένα γραφικό, παραδοσιακό Κρητικό περιβάλλον στις Μουρνιές Ιεράπετρας.