Χτισμένο στους πρόποδες δυό επιβλητικών βουνών, βρίσκεται το ξακουστό Καβούσι, ένα απ’ τα πιο ενδιαφέροντα χωριά της Ιεράπετρας. Χτισμένο σε υψόμετρο 140 μέτρων με θέα τον, πνιγμένο στα λιόδεντρα, κάμπο και τα νερά του Κρητικού Πελάγους, το Καβούσι είναι ένα ιστορικό και ιδιαίτερα ζωντανό χωριό που προσφέρει πλήθος δραστηριοτήτων και αξιοθέατων. Ο πληθυσμός του είναι 559 κάτοικοι (Απογραφή 2011), 955 (απογραφή 1881).
Άγνωστό από που ακριβώς προέρχεται το ονομά του, όμως στην κρητική διάλεκτο περιγράφει μια μικρή κοιλότητα ή «γούρνα», το μέρος δηλαδή που μαζεύεται το νερό. Η πρώτη ιστορική καταγραφή μ’ αυτό το όνομα φαίνεται να είναι το 1577, όμως η περιοχή κατοικείται εδώ και χιλιάδες χρόνια κι αυτό είναι φανερό από το πλήθος μινωικών οικισμών που έχουν ανασκαφεί στα περίχωρά του και τα σπάνια εκκλησιαστικά μνημεία του.
Η πλατεία με τους καφενέδες στο κέντρο του χωριού είναι το σημείο αναφοράς, και εκεί γύρω βρίσκονται οι εκκλησίες του Αγίου Γεωργίου και των Δώδεκα Αποστόλων που αξίζουν της προσοχής.
Μόλις 3 χιλιόμετρα από το κέντρο του χωριού βρίσκεται η παραλία του Θόλου. Η αμμώδης, αβαθής παραλία και τα πολλά αρμυρίκια δημιουργούν ιδανικές συνθήκες για ξένοιαστες εκδρομές. Εκεί βρίσκονται και μερικές απ’ τις αποδείξεις για το πόσο βαθιά στην ιστορία χάνονται οι ρίζες του χωριού. Τα ερείπια των ρωμαϊκών αποθηκών, στέκονται αγέρωχα δίπλα απ’ τους λουόμενους τα καλοκαίρια, ενώ με λίγο περπάτημα συναντάμε το αξιοσημείωτα τοιχογραφημένο εκκλησάκι του Αγίου Αντωνίου.
Απέναντι φαίνεται η Ψείρα, ένα νησί που χιλιάδες χρόνια πριν αποτελούσε βασικό κομμάτι του μινωικού πολιτισμού, με ένα μεγάλο λιμάνι και μια μικρή πολιτεία να έχουν ανακαλυφθεί ήδη απ’ τις αρχές του περασμένου αιώνα. Εδώ βρέθηκε το 2006 το μοναδικό -έως σήμερα- ναυάγιο της μινωικής εποχής. Η θέα του νησιού -και όλου του κόλπου του Μεραμπέλλου- απ’ την περιοχή του Πλατάνου στα ανατολικά του χωριού εντυπωσιάζει.
Ανηφορίζοντας τον δρόμο για το βουνό του Αφέντη, συναντάμε ένα άλλο εκπληκτικό μνημείο της ιστορίας. Την αρχαία και ιδιαίτερα εντυπωσιακή ελιά, ηλικίας περίπου 3.500 χιλιάδων ετών , με τον τεράστιο κορμό διαμέτρου άνω των 20 μέτρων. Ένα απ΄ τα αρχαιότερα δέντρα στον κόσμο που έχει χαρακτηριστεί προστατευόμενο μνημείο, λόγω και της γειτνίασής του με μινωϊκούς οικισμούς.
Οι οικισμοί της Αύγου, του Τσαμάντη και του Δρακαλευρίου, είναι αυτοί που συναντάμε στη συνέχεια. Πλέον αποτελούν τόπο απόδρασης για τους σύγχρονους Καβουσανούς, κρύβουν όμως μνήμες σκληρών εποχών αφού ως και τα μέσα του περασμένου αιώνα δεν ήταν λίγοι εκείνοι που αναζητούσαν καταφύγιο στις δύσβατες βουνοκορφές.
Αξιοθέατα:
- Τα ερείπια του ναού του Αγ.Ιωάννη, χτισμένου από ερημίτη την Α΄Βυζαντινή περίοδο, σε σπηλιά δυτικά του χωριού , που καταλήγει σε μικρό όρμο στη θάλασσα.
- Το παλιό ορυχείο χαλκού στη θέση «Χρυσοκάμινο» και κοντά του το «Θεριόσπηλο», με σταλαγμίτες.
- Η ελιά του Καβουσίου, με διάμετρο κορμού 17 μ, η ηλικία της οποίας υπολογίζεται σε 5.000 χρόνια 2χλμ ΝΑ.
- Η παραλία του Θόλου.
